همه نکات کلیدی گلبول های سفید 

یکی از مباحث مهم زیست دهم نکات مربوط به گلبول‌های سفید است. سلول هایی که در خون انسان وجود دارند سه نوع هستند: گلبول سفید، گلبول قرمز، پلاکت ها. دومین خط دفاع غیر اختصاصی، قسمت مهمی وجود دارد که سلول های فاگوسیت را تشکیل می دهند؛ شامل گلبول های سفید می شوند. بخشی از سلول های خونی، گلبول های سفید هستند که خارج از خون نیز یافت می شوند. این سلول ها توانایی از بین بردن سلول های بیگانه و ذرات خارجی را دارند؛ زیرا دارای اندامک های لیزوزوم فراوانی هستند. در ادامه با انواع مختلف گلبول های سفید و مباحث مربوط به آنها آشنا می شوید.

انواع گلبول های سفید زیست دهم

گلبول های سفید خون در قسمتی مغز قرمز استخوان های خون ساز بدن قرار دارند، به وجود آمدن این نوع سلول ها از تقسیم شدن میتوز سلول های بنیادی است. تعداد آنها ۷۰۰۰ در هر میلیمتر مکعب خون به طور تقریبی است و این گلبول ها سیستم‌ دفاعی بدن را می سازند. دو گروه اصلی گلبول های سفید به این شرح است:

1. گرانول دار ها( گرانولوسیت ها): این نوع گلبول سفید شامل نوتروفیل ها -ائوزینوفیل ها و بازوفیل ها هستند. در سیتوپلاسم آنها به طور مشخص شده گرانول ها و ذرات خاصی قرار گرفته که به این خاطر به این نوع گلبول سفید، گرانولوسیت میگویند.
2. فاقد گرانول( آگرونولوسیت ها): این نوع گلبول سفید مونوسیت ها -لنفوسیت ها و ماکروفاژها هستند. در سیتوپلاسم آنها بدون گرانول است که این گرانول ها را گرانولوسیت وجود دارد.

ویژگی های بارز گلبول های سفید 

دو نوع گلبول سفید را شرح دادیم، اکنون ویژگی های آنها را بررسی می کنیم:

نوتروفیل ها: با توجه به اینکه قدرت فاگوسیتوز آن از ائوزینوفیل قوی تر است، تحرک زیادی نیز دارد.

ائوزینوفیل ها: نسبت به نوتروفیل ها قدرت کمتری دارد. اما از نظر ظاهر به نوتروفیل ها شبیه است. در هنگام بروز بیماری های انگلی افزایش می یابند و قادر است بسیاری از انگل ها را نابود کند.

بازوفیل ها: مانند ائوزینوفیل ها در زمان بروز بیماری های آلرژیک زیاد می شوند. توانایی ترشح هپارین را دارند که ماده ای ضد انعقاد خون محسوب می شود. 

لنفوسیت ها: این سلول ها معمولا در دفاع اختصاصی فعال هستند و متنوع ترین گلبول های سفید می باشند که شامل لنفوسیت های B و T و پلاسموسیت و لنفوسیت خاطره هستند.

مونوسیت ها: عملکرد آنها زمانی است که وارد بافت ها می شوند و تبدیل به ماکروفاژها می‌شوند. به وسیله نوتروفیل ها ذرات خارجی و میکروب ها را فاگوسیتوز می کنند. این سلول ها از تعداد زیادی اندامک لیزوزوم برخوردارند.

ماکروفاژها: این نوع گلبول سفید همان مونوسیت ها هستند که به بافت ها وارد می شوند و در اکثر نقاط بدن دیده می شوند. به طور مثل در مغز و ریه قرار دارند. اما در خون دیده نمی شوند.

تعداد گلبول های سفید خون

تعداد گلبول های سفید در بدن افراد سالم به صورت روزانه صد میلیارد گلبول سفید است. زمانی که آزمایش می دهید تعداد گلبول های سفید خون را در هر میکرولیتر نشان می دهد. برای افراد سالم بین ۴ هزار تا ۱۱ هزار سلول سفید در هر میکرولیتر خون می باشد. افرادی که گلبول های سفید خون آنها کاهش می یابد مبتلا به لکوپنی شده اند. با توجه به آزمایشات متخصصان این حوزه، در نوزادان تعداد گلبول های سفید نسبت به والدینشان بیشتر است. اگر تعداد گلبول های سفید خون فردی از ۳۵۰۰ در هر میکرولیتر کمتر شود زنگ خطری است که به پزشک مراجعه کند. کاهش تعداد گلبول های سفید خون نشان می دهد در عملکرد مغز استخوان، کبد و طحال نقصی ایجاد شده است. از دیگر عوامل کاهش تعداد گلبول های سفید می‌توان به بیماری های خود ایمنی، عفونت های ویروسی، اختلالات مادرزادی، واکنش های آلرژیک شدید، کمبود ویتامین ها، بیماری های انگلی، مصرف برخی دارو ها مثل آنتی بیوتیک ها و پردنیزون، داروهای ادرار آور، داروهای آرام بخش و ضد التهاب اشاره کرد. با کاهش تعداد گلبول های سفید شاهد پایین آمدن قدرت دفاعی بدن خواهید بود. در این زمان اگر هر نوع میکروب بیماری زا به بدن وارد شود، بدن توانایی مقابله با آن را ندارد و درصد ابتلای فرد به بیماری های مختلف زیاد است. 

شکل گلبول های سفید زیر میکروسکوپ

تفاوت گلبول های سفید و قرمز

از جنبه های مختلف گلبول های سفید و قرمز تفاوت های متعددی دارند که مهمترین آنها را شرح می دهیم:

◀ وظیفه گلبول سفید و قرمز: گلبول های قرمز هموگلوبین را ذخیره می کنند. هموگلوبین نوعی پروتئین است که متصل به اکسیژن و دی اکسید کربن می باشد. هموگلوبین باید اکسیژن را از ریه ها به اندام ها و بافت های بدن انتقال دهد و همچنین بالعکس اکسیژن و دی اکسید کربن را به ریه منتقل کند. اما وظیفه گلبول های سفید در برخی مواقع، بدن انسان را در برابر بیماری های عفونی محافظت می کند. در زمانی که مواد خارجی و مضر به بدن حمله می کنند، گلبول های سفید خون با تولید آنتی بادی به مبارزه با این  مواد مضر می پردازد. 

◀ شکل و اندازه گلبول های سفید و قرمز: گلبول های قرمز دایره ای شکل هستند و وسط آنها مسطح است. گلبول های سفید خون به شکل گرد نامنظم هستند و رنگ آنها سفید و شفاف است. در گلبول های سفید هسته ای وجود دارد که در گلبول های قرمز نیست. اندازه گلبول های قرمز ۷/۵ میکرومتر و گلبول های سفید ۱۵ میکرومتر است. محل تشکیل گلبول های قرمز مغز استخوان است. این در حالی است که بخشی از گلبول سفید در مغز استخوان تولید می شود و مابقی در طحال و غدد لنفاوی تولید می شوند. ۴۰ تا ۵۰ درصد از خون انسان را گلبول های قرمز تشکیل می دهد. این درصد  بستگی به وزن، قد و جنسیت این گلبول ها دارد. گلبول های سفید خون نیز در ۱ درصد از خون انسان وجود دارند. گلبول های قرمز ۱۲۰ روز و گلبول های سفید خون ۵ تا ۲۱ روز عمر می کنند. تعداد گلبول های سفید ۳۰۰۰ تا ۷۰۰۰ در میلی متر مکعب است در حالی که تعداد گلبول های قرمز خیلی بیشتر و در حدود ۵ میلیون در میلی متر مکعب است. تعداد گلبول های قرمز در هنگام ورزش یا در ارتفاع بیشتر می شود. اما تعداد گلبول های سفید زمانی که فرد دچار بیماری شود افزایش می‌یابد.

◀ انتقال گلبول سفید و قرمز: گلبول های قرمز تنها از طریق رگ ها می توانند حرکت کنند. اما گلبول های سفید توانایی خروج از عروق به سیستم لنفاوی و بافت های همبند را دارند. 

◀ ارتباط گلبول های سفید و قرمز با سلامتی بدن: تعداد گلبول های قرمز خون باید در محدوده طبیعی خود قرار داشته باشد؛ چرا که در انتقال اکسیژن و دی اکسید کربن اهمیت دارد. برای حفظ گلبول های قرمز خوردن غذاهایی که آهن، ویتامین B و E دارند بسیار اهمیت دارد. در نتیجه کمبود گلبول های قرمز فرد دچار کم خونی می شود و علائمی همچون زردی صورت، خستگی شدید و گاهی اوقات حمله قلبی در بردارد. بیماری های مثل سرطان و ایدز سیستم ایمنی بدن را ضعیف می کنند و نتیجه آن کاهش تعداد گلبول های سفید خون است و این امر باعث احتمال بیماری را افزایش می دهد. در برخی بیماری مثل سندرم های میلوپرولیفراتیو، سندروم های میلودیسپلاستیک با افزایش تعداد گلبول های سفید مواجه می شویم. برخی عوامل باعث عدم تعادل در تعداد گلبول های سفید می شود از جمله آن می‌توان به استرس، بارداری و مصرف برخی داروها اشاره کرد.

کلام آخر

نکات مهم و کلیدی گلبول های سفید را برای شما دانش آموزان عزیز در این مقاله توضیح دادیم. برای موفقیت در امتحانات و کنکور می‌توانید به مطالب مفید این مقاله مراجعه کنید. در کنار مطالعه نکات کلیدی شما به یک برنامه ریزی دقیق تا دستیابی به موفقیت و رتبه برتر شدن نیاز دارید. ما در الف مشاور امکان استفاده از طرح ۷ روز مشاوره تحصیلی رایگان برای همه دانش آموزان با هر شرایطی فراهم کردیم. از همراهی شما در این محتوا بی نهایت متشکریم، آیا این محتوا برای شما مفید و کاربردی بود؟

اینستاگرام الف مشاور